:: بررسی گستره ی صدای ستار ::

       امیر ... فصل پنجم : صدای تنور ، صدای شش دانگ ، نت Do بالا و ... !

      این ها واژگان و اصطلاحاتی بود که سه - چهار سال پیش در دنیای اینترنت بر سر زبان بسیاری از هواداران بعضی از خوانندگان بود و گر چه قریب به اتفاق ایشان با مفهوم این اصطلاحات کاملا بیگانه بودند اما چنان با غرور و هیجان ، نظرات کاشناسانه ی ! خود را در این زمینه ابراز می کردند که گاه برای آنان که آشنایی مختصری با مبانی موسیقی داشتند ، سخنان این افراد قرین لطیفه ای نمکین بود و بس !!!  مثلا می گفتند تنها دو یا سه نفر در جهان توانایی اجرای فلان نت را دارند ! که آن دو نفر دیگر هم در سطح کیفی که خواننده ی محبوب ما می تواند اجرا کند ، نیستند ! ... هر چند بودند تعداد معدودی که هم آگاهی داشتند و هم انصاف . از طرفی هواداران ستار نیز در همان زمان خواهان بررسی گسترده ی صدای ستار بودند و گر چه چندین بار قصد داشتم تا این درخواست را اجابت کنم لیکن مجال چنین بررسی هیچ گاه آن چنان که شایسته بود فراهم نشد اما همینک که غبار هیاهو ها و هیجان های موسمی فرو نشسته می توان با نگاهی شسته و شفاف و منصف ! به تماشای این گستره بنشینیم .

      البته آن چه در این مقال می خوانید ، قسمتی از بررسی هایی ست که در همان زمان صورت گرفت و دیگر هیچ گاه حال و مجال بررسی کامل ِگستره ی صدای ستار دست نداد ! لیک همین مختصر می تواند حداقل های ظریف صدای بلورین ستار را برای دوستداران و عاشقانش نمایان سازد .

      بد نیست ابتدا با مفهوم برخی از اصطلاحات آشنا شویم :

      به طور کلی « وسعت صدا های اصلی موسیقی ، یعنی پهنه ای از بم ترین تا زیرترین اصوات ، متجاوز از 60 صوت ( 1 ) را در بر می گیرد ، در حالی که نت ها فقط هفت نام دارند ( دو - ر - می - فا - سل - لا - سی ) در واقع این پهنه ی گسترده ، پس از هفتمین نت ، نام آن ها از آغاز تکرار می شود . به گفته ی دیگر ، در ادامه ی پهنه ی اصوات موسیقی همواره پیش از هر نت ( دو ) ، نت ( سی ) ، و پس از هر نت ( سی ) ، نت ( دو ) قرار دارد . این تکرار تا پایان یافتن اصوات موسیقی ادامه می یابد . البته بسامد نت های تکرار شونده هر بار دو برابر بسامد نت های همنام پیشین است ؛ به فاصله ی این دو نت همنام " اکتاو " گفته می شود » . ( 2 )

      دانگ ( Tetracorde ) : فاصله ی چهار نت پی در پی را یک دانگ می گویند مثلا از نت دو تا فا را یک دانگ گویند پس هر اکتاو دو دانگ است .

      بدون شک دوستان با دسته بندی صدا ها  آشنایی دارند : ( باس ، باریتون ، تنور ، آلتو ، سوپرانو ) . بدیهی ست که صدای مرد ها نسبت به زنان بم تر است و البته به تجربه می توان گفت که معمولا صدای مرد ها گستره ی بیشتری از نت ها را هم شامل می شود ! پس صدای مرد ها در حیطه ی باس ، باریتون و تنور قرار دارد و زنان در دسته بندی آلتو و سوپرانو قرار می گیرند . در بین مردها صدا هایی که در دسته ی تنور قرار می گیرند نت های زیرتری ( اوج ) را می توانند اجرا کنند . چنین دسته بندی از موسیقی غرب سرچشمه می گیرد لیکن در موسیقی ما این طبقه بندی ها بیشتر حالت تجربی دارد ! مثلا ما به صدا هایی که زیر هستند چپ کوک می گوییم . تجربه نشان داده در موسیقی ایرانی ، صداهای که کاملا چپ چپ هستند ( در مردها ) گوش شنونده را خسته می کنند . بعضی صدا ها مانند صدای ستار چیزی مابین باریتون و تنور هستند یعنی هم نت های بم را به خوبی پوشش می دهند و هم نت های اوج را . در موسیقی ایرانی به چنین صدا هایی ، چپ بم می گویند . به تجربه می توان دریافت چنین صداهایی بهترین نوع صدا برای موسیقی ایرانی هستند . همان گونه که پیشتر گفته شد ، آن چه در ذیل می آید نشان دهنده ی گستره ی کامل صدای ستار نیست ! زیرا این کار مستلزم بررسی تمام آثار ایشان است در حالی که من فقط چند کار را مورد بررسی قرار داده ام !

      ستار در آلبوم " به یاد داریوش رفیعی " در آواز بیات ترک در قسمت اوج ، تحریری دارد که روی نت های لا و سی است ( یعنی فقط یک نت پایین تر از همان نت دو بالایی که معرف حضور دوستان است ! ) و در همین تحریر برای لحظاتی نت دو بالا نیز گرفته می شود ! و نیز اجرایی زنده از ترانه ی مرغ سحر توسط ستار ، در همین وبلاگ موجود است که تا نت سل دیز پایین می آید . فاصله ی بین این دو نت حدود دو و نیم اکتاو می شود که گستره ی بسیار مناسبی برای یک خواننده است ! اما آن چه قابل تحسین و حائز اهمیت است حفظ تمام فاکتور های صدای ستار در هر دو نت های اوج و بم است ؛ به عبارت بهتر صدای ستار در این گستره از بم ترین نت تا زیرترین آن کاملا شارپ و شفاف است و کشش و مکث بسیار خوبی هم در اوج دارد و صوتی که به گوش می رسد کاملا موسیقیایی ست نه یک صوت فیزیکی ! اما آن چه که شخصا برای من همیشه شگفت انگیز است تحریرهای استثنایی ، لطیف و فوق العاده ی ستار عزیز است . به طور کلی ستار یکی از ژوست ( just ) خوان ترین و قدرتمند ترین آوازه خوانان موسیقی ماست و گزافه نیست که او را هنرمندی با معیارهای استثنایی بدانیم !

      گر چه من قصد داشتم که اجرای این نت ها را توسط بعضی از هنرمندان دیگر مانند هنرمند گرامی جناب آقای ابی نیز در همین جا مورد بررسی قرار دهم تا کشش و کیفیت بسیار مناسبی که ستار روی نت ها دارد بر همگان بیش از پیش آشکار گردد لیکن بیم آن را داشتم که چنین مقایسه ای بیش از آن که بار  آموزشی داشته باشد - برخی از دوستان - آن را از دید زور آزمایی ! انگارند پس از خیر چنین مقایسه هایی گذشتم ! لیکن در پرسه زنی های اینترنتی ! به اجرایی از ستار برخوردم که گر چه احتمالا دوستان این فایل را شنیده اند اما مرور دوباره ی آن در ذیل این مطلب خالی از لطف نیست :

اجرای دو صدایی ترانه های باران می بارد امشب و شازده خانم توسط ستار و امید !

      پانویس ها :

      ( 1 ) ارگ کلیسا بیش از 60 نت را می تواند اجرا کند !

      ( 2 ) کتاب " تئوری بنیادی موسیقی " نوشته ی استاد پرویز منصوری ؛ صفحه ی 33 .

       رامین : درود ! بعد از راه اندازی فیس بوک و توییتر ستار و نیز بلاگ رسمی ایشان به نظر می رسد که دیگر نیاز چندانی به وجود پایگاه های اینچنینی نباشد . این وبلاگ به زعم بیشینه ی دوستان در مدت مدیدی که خبری از فیس بوک و توییتر و بلاگ رسمی و غیرهم نبود رسالت خود را تا حد امکان و توان انجام داد و اکنون بسیار خرسندیم که با وجود این پایگاه های جهانی احساس می کنیم که بار بزرگی از دوش ما برداشته شده و دوستان و عاشقان ستار به راحتی می توانند با مراجعه به این پایگاه ها از جدیدترین اخبار و تحولات در مورد هنرمند مورد علاقه ی خود آگاهی یابند و استفاده ی لازم را بنمایند . هر چند فیس بوک ستار بیشتر جنبه ی اطلاع رسانی دارد و کمتر به جنبه های ژورنالیستی و تحلیلی می پردازد با این همه تقریبا نیازهای مراجعه کننده ی امروزی را بر طرف می کند و کمتر نیازی به مراجعه به سایر بلاگ ها و سایت ها برای این قشر باقی می ماند . فلذا ! بعد از نزدیک به هفت سال وبلاگ نویسی و تلاش برای رسیدن به اهداف این پایگاه ، از این پس فقط هر از چند گاهی در خدمتتان خواهیم بود و چیزکی خواهیم نوشت و دوستان علاقه مند را برای اطلاع از جدیدترین اخبار ستار به سایت های مزبور که نام بردیم ارجاع می دهیم و خود ما نیز در کنار هزاران هوادار ستار در فیس بوک و توییتر به حمایت از ستار عزیز ادامه خواهیم داد و فقط هر جا که لازم باشد و ضرورتی احساس گردد یا مطلبی برای نوشتن داشتیم که فراخور حوصله ی خواننده ی امروزی نیز باشد در خدمتتان خواهیم بود .

***

      به دلیل اهمیت موضوع و پاسخ های ستار عزیز که می تواند جوابگوی سوالات بسیاری از دوستان در روزهای اخیر باشد مطلب زیر تحت عنوان " پاسخ به سوالات مکرر و مشترک " عینا از فیس بوک ستار نقل می گردد :

      - از آلبوم جدید چه خبر ؟

      همان طوری که قبلا به اطلاع رسید ، آلبوم " چهل سال خاطره " آماده شده و به زودی از طریق شرکت ترانه پخش خواهد شد . این آلبوم محصولی مشترک از کمپانی من و شرکت ترانه می باشد . اگر چه آلبوم به طور کامل از طریق شرکت ترانه بر روی سی دی ارائه خواهد شد ، چند آهنگ از این آلبوم نیز برای تهیه از طریق سایت های  سی دی بیبی و آیتون پیشاپیش برای تهیه و دانلود قابل دسترسی خواهند بود . تاریخ دقیق انتشار الکترونیکی آهنگ ها به زودی اعلام خواهد شد .

      - آیا قصد بازنشستگی دارید و آلبوم جدید کار آخر شما خواهد بود ؟

      قبلا هم ذکر کرده بودم که به بازنشستگی فکر نمی کنم و تا زمانی که توان داشته باشم خواهم خواند . و خیر این آلبوم آخر نخواهد بود .

       - آیا قصد ندارید برخی از آوازهای قدیمی را بازخوانی نمایید ؟

      مذاکرات بر سر تهیه ی یک آلبوم ۴ یا ۵ آهنگی از کارهای استاد بنان با همراهی پیانو شروع شده . به احتمال قوی چند آواز از مرحوم بنان را بازخوانی خواهم کرد . ولی تاریخ آن مشخص نیست .

      - آهنگ های خارجی که اعلام شده بودند به زودی می آیند کی پخش می شوند ؟

       آهنگ " اگر بروی " در اول ماه آینده ، آهنگ " باور دارم " در روز صلح در ماه سبتامبر ، آهنگ " قصه عشق / از کجا شروع کنم " در اواخر سبتامبر . آهنگ های اریجینال برای اولین آلبوم رسمی و خارجی من توسط والم پروداکشنز تهیه شده که در حال تنظیم هستند و در سال  ۲۰۱۳ به احتمال قوی از سوی شرکت سونی ارائه خواهد شد .

      - شما در مصاحبه های اخیر خود از مذهب صحبت کردید ، با توجه به این که اکثریت مردم داخل ایران مذهبی هستند ، آیا از این که شهرت خود را از دست بدهید نگران نیستید ؟

      خیر ، اگر قرار باشد که من فقط حرف هایی را بزنم که مردم خوششان بیاید ، پس فرق من با همکاران یا کسانی که پاپولیستی سخن می گویند چیست ؟ من هیچ گاه به خاطر شهرت وارد این شغل نشدم و چون توهین آمیز حرف نمی زنم اما بدون لفافه سخن می گویم از نظرات این چنینی نگرانی ندارم . همان طور که قبلا در بخش کامنت ها اشاره کردم ، در این دنیا هیچ چیزی آن قدر مقدس نیست که نشود در موردش صحبت و یا انتقاد کرد . فراموش هم نکنید که قبلا از این که فردی مذهبی باشیم ، ایرانی هستیم . چو ایران مباشد ، تن من مباد !

      - آیا شما آهنگ یا مولا را از روی اعتقاد خواندید ؟

      این آهنگ زمانی ضبط شد که پژوهش کم بود . همان طوری که هر هنرمند دیگری چند آهنگی داشته که شاید نباید ضبط می کرده ، اگر چه ملودی و تنظیم خوبی دارد ، شاید این هم یکی از همان آهنگ هایی ست که نمی بایستی ضبط می شد . چند سالی هست که هیچ رسانه ای اجازه پخش آن را ندارد و اگر رسانه ای آن را پخش می کند ، این عمل بدون اجازه و رضایت صورت گرفته است .

       - آیا می شود از عوامل سازنده ی آلبوم جدید بنویسید ؟

      کسی که مسئول نگارش و طراحی این مطلب بوده بیمار شده ولی به زودی این کار را تمام خواهد کرد . به زودی عوامل سازنده را هم در پشت جلد آلبوم جدید خواهید خواند .

      - آیا در آلبوم جدید از سازندگان داخل ایران هم استفاده شده ؟

      بله ، تعدادی آهنگ ، ترانه و تنظیم از داخل ایران است .

       - از موزیک ویدئوهای عروسک ، صدای بارون ، مادر و ... چه خبر ؟

      همان طوری که قبلا اشاره شد ، تهیه کننده و کارگردان این ویدئوها هنوز مراحل اداری و ضوابط پیشنهادی از سوی دفتر من را طی نکرده است . هر وقت این مراحل و ضوابط طی شد و یادداشت تفاهم امضا و ارسال گردید ، ساخت و ارائه ی این ویدئوها ادامه پیدا خواهند کرد .

فایل صوتی اجرای زنده ی ترانه ی زیبای " گمشده " همراه با تکنوازی گیتار

عاشقم اما دلم خالی است ، صورتم تصویر تنهایی است

تو نگاه سرد و خاموشم ، خیمه ی ابرای پوشالی است

من کیم ؟ این خسته ی تنها ، خالی از مهر خودم حتی

من به دنبال دل خویشم ، گمشده در سر ّاین دنیا ...

( این ترانه در فیس بوک ستار جهت آهنگسازی و تنظیم به اشتراک گذاشته شده است . علاقه مندان جهت اطلاعات بیشتر به فیس بوک ستار مراجعه نمایند . )